تیمچه قم شاهکار معماری طاق ضربی
تاریخ انتشار: ۵ فروردین ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۰۰۳۵۷۵
ایسنا/قم در هفتمین شماره از پرونده خبری سیمای گردشگری قم به معرفی بازار و تیمچه قم به عنوان یادگاری از دوره قاجار می‌پردازیم.
بازارها در گذشته نه‌چندان دور تاریخ ایران علاوه بر اینکه فضایی برای دادوستد و تجارت بوده نقش‌های متعددی از جمله نقش اجتماعی، اقتصادی و مذهبی داشتند. بازارهای سنتی با محوریت مکانی در شهرهای بزرگ و ایجاد پل ارتباطی میان عناصر دیگر شهر و نزدیک بودن به کالبدهای تاریخی چون تکایا، مساجد، کاروانسراها، همواره راه‌های پرتردد بوده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
یکی از این جاذبه‌ها، بازار قم با مجموعه‌ای از راسته، چهار سوق، سرا و تیمچه جزئی از بافت قدیم شهر قم به شمار می‌رود. این مجموعه شامل دو راسته سرپوشیده با پوشش گنبدی است. سرپوشیده بودن بازار از یک سو به سنت معماری بازار باز می‌گردد و از سوی دیگر به خاطر گرمای شدید تابستان و سرمای شدید زمستان و ناشی از اقلیم کویری قم است.
تهویه و نور رسانی بازار از طریق دریچه‌هایی که در پوشش گنبدی آن تعبیه شده، صورت می‌گیرد. این دریچه‌ها در بالای گنبد به شکل دایره و در دو طرف آن قرار دارند و به شکل قلب مشاهده می‌شوند. ترکیب نوری که از سقف می‌تابد و حجم گنبدی سقف، فضایی دلنشین به وجود می‌آورد. مصالح ساختمانی مورد استفاده در بازار قم با توجه به امکانات محیطی از خشت آجر، گل و سنگ فراهم آمده است.
علاوه بر بخش سرپوشیده، بازار قم دارای سراهایی است که مجتمع تجاری بدون سقف هستند و معمولاً به تجارت عمده می‌پردازند. این سراها در حقیقت همان کاروانسراهای دیروز هستند و شمار و وسعت آن‌ها نشان دهنده اهمیت اقتصادی آن‌ها است. بخش‌های وسیعی از بازار قم یعنی بازار کهنه در دوران صفویه و پیرامون مسجد جامع بنا شد و تا پایان دوره قاجاریه بناهایی که بدان نیاز بود در آن جای گرفت.
در دوران ناصرالدین شاه بازار قم رو به گسترش نهاد و بازار نو احداث شد و در دو سوی این راسته نو، بناهای تازه‌ای مثل تیمچه بزرگ ساخته شد. در سال‌های نخست دوره پهلوی نیز بر مبنای ضرورت‌های تجاری موجود، بخش‌هایی به بازار نو افزوده شد.
این بازار ابتدا به صورت خطی و به شکل یک پارچه ساخته شد و از میدان کهنه تا پل علیخانی ادامه داشت. بازار قم تیمچه‌ها، سراها و مکان‌های دیگری را هم دربر می‌گرفت. حدود پنجاه سال پیش به موازات توسعه شهر قم و به دلیل احداث خیابان‌های جدید، بازار به چند بخش تقسیم شد و قسمت‌هایی از آن برای همیشه از میان رفت. در حال حاضر از بازار قدیم قم، دو بخش بازار کهنه و بازار نو برجای مانده که هر کدام از این بازارها حدود یک کیلومتر طول دارد.
مساجد موجود در بازار قم با توجه به مقدم بودن وظایف مذهبی مسلمانان بر دیگر امور، کاربری خود را از گذشته‌های دور تاکنون حفظ کردند. علاوه بر مسجد جامع که نزدیک بازار کهنه قرار دارد، در بازار کهنه و نو تعدادی مسجد بزرگ و کوچک با فاصله‌های اندک برای تامین نیازهای معنوی کسبه و بازاریان و مشتریان و ساکنان اطراف بازار وجود دارد تا با شنیدن بانگ اذان در کوتاه ترین زمان به ادای نماز بپردازند.
اساسا مسجد در بازار قم به عنوان معبری برای وارد شوندگان مطرح است تا با ذکر یاد خدا وارد بازار شوند و هنگام نماز یاد خداوند آن‌ها را از کم فروشی، تقلب و بی عدالتی باز دارد. همین امر موجب حضور توام بازار و مسجد طی قرون متمادی شده است. مسجد روابط روحی و معنوی حیات اجتماعی را تامین می‌کند و بازار روابط اقتصادی جامعه را حیات می‌بخشد.
مساجد موجود در بازار قم عبارتند از مسجد مسگرها، مسجد ملا جعفر، مسجد امام حسین(ع) و دو مسجد بدون نام دیگر در بازار نو و مسجد نجارها، مسجد رضویه، مسجد میدان کهنه (پامنار) و دو مسجد نمازخانه‌ای در بازار کهنه.
در نتیجه تحولات اجتماعی - اقتصادی دهه‌های اخیر، به تدریج کالبد سنتی بازار متحول شده و فضاهای جدید و آراسته بافت سنتی بازار را بر هم زده است. در بازار نوسه پاساژ قائم، حجت و بوعلی سینا جایگزین بخش‌هایی از بناهای قدیمی شدند.
تیمچه بازار
تیمچه بازار از شاهکارهای معماری بناهای تجاری و فرهنگی عصر قاجاریه است که سرپنجه خالقش اثری شاخص و ارزشمند از معماری اسلامی و ایرانی را چون نگینی در قلب این بازار برای سالیان دراز برجای گذاشته است.
استاد حسن معمار باشی قمی در سال ۱۳۰۱ ه. ق. در عهد ناصری طراحی و اجرای این اثر کم نظیر که نمونه‌اش را می‌توان در تیمچه امین الدوله در کاشان و تیمچه حاجب الدوله تهران مشاهده کرد، انجام داد.
بر اساس اسناد و مدارک موجود از این اثر، بانی ساخت بنا از ابتدا، این تیمچه را جهت تجارت فرش ساخته و رونق تجاری تیمچه بزرگ قم در آن زمان نشان دهنده درایت و نیاز بازار بوده است.
ساخت طاق تیمچه بزرگ قم با دهانه بالغ بر ۱۶ متر و ارتفاع ۱۵ متر به واقع یکی از شاهکارهای معماری در بناهای تجاری و فرهنگی عصر قاجار است. این بنا متشکل از دو بخش تیمچه و سرا است که فضای صحن و حجره‌ها در قسمت تیمچه و کارگاه‌های رفوگری و حیاط پشتی در فضای سرا قرار دارد. ورودی این فضا نیم هشتی است با صحن مرکزی به مساحت ۳۸۵ متر به شکل مستطیل که دو سوم از کل تیمچه را در بر گرفته و با سه طاق گنبدی پوشیده شده است.
در زیر پوشش طاق می‌توان تزیینات باشکوهی از گچبری را مشاهده کرد که حاکی از مهارت در تزیینات و هندسه مبتکرانه آن است. صحن مرکزی دو طبقه حجره را داراست که اکثر آن‌ها به تجارت فرش اختصاص یافته است و شامل ۲۷ حجره در همکف و ۱۵ حجره در طبقه فوقانی با درهای چوبی و تزیینات ظریف می‌شود.
هماهنگی و هارمونی در به کارگیری رنگ‌های متنوع نشان از ذوق معمار آن دارد. از سویی تقارن فضاهای تیمچه بیننده را از گنگی و عدم درک بنا رهایی می‌بخشد و این شیوه نظام مندی بنا سبب جذب افراد به مرکز صحن تیمچه می‌شود. هماهنگی معماری بنا با اقلیم شهر باعث شده فضای صحن در فصول مختلف مطبوع بوده و فضایی جهت تلطیف سرمای زمستان و گرمای تابستان فراهم شود.
استفاده از نور از روزنه‌های سه گنبد تیمچه و نیز نورگیرهایی که در قسمت بدنه تعبیه شده‌اند، بسیار شایان توجه است به طوری که نورپردازی بنا و تزیینات وابسته به معماری، فضایی بدیع را ایجاد کرده است. این تیمچه حیاطی به وسعت ۸۵ متر به شکل مستطیل و با سکوهایی در اطراف دارد. تزیینات این بخش آجری، بسیار زیبا و منقش است که باعث شده فضا از حالت یکنواختی خارج شود.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: قم تیمچه دوره قاجار گردشگري عید نوروز استانی اجتماعی نوروز ۱۴۰۳ استانی فرهنگی و هنری استانی اقتصادی بازار قم بازار کهنه بازار نو
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۰۰۳۵۷۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
حمله مستقیم نظامی ایران به رژیم صهیونیستی یک شاهکار نظامی بود
به گزارش همشهری آنلاین، سردار سیدقاسم قریشی، انقلاب را زیر و رو کردن و دگرگونی در یک حکومت عنوان کرد مانند آنچه در انقلاب اکتبر روسیه یا در انقلاب پاکستان رخ داد اما تفاوت انقلاب اسلامی ایران را با انقلاب‌های دیگر جهان بر اساس سخنان امام راحل و رهبر انقلاب، پویا بودن این انقلاب و به عبارت بهتر مساوی بودن آن با اسلام ناب محمدی بیان کرد.سردار قریشی اظهار کرد: هدف نهایی انقلاب اسلامی ایران رسیدن به تمدن نوین اسلامی با زمینه‌سازی برای ظهور امام زمان -عجّل الله تعالی فرجه الشّریف- است و مکتبی می‌تواند به این هدف برسد که خالص و اسلام ناب محمدی باشد.
جانشین رئیس سازمان بسیج مستضعفین درباره تفاوت اسلام ناب محمدی با فرق دیگر اسلام، گفت: امروز بسیاری از کشورهای مسلمان جهان با رؤسای جمهور آمریکا مراوده و ارتباط نزدیکی دارند، حتی شیعیانی در آمریکا و انگلیس هستند که مورد حمایت دولت‌های این دو کشور قرار دارند، اما اسلامی که موضوع انقلاب اسلامی ایران است به شدت مورد هجمه دشمنان قرار گفته است زیرا این اسلام مخالف حکومت غیرالهی بوده و پایه‌های حکومت طاغوت را به لرزه درآورده است.
وی در مورد اقتدار آفرینی انقلاب اسلامی تحت حاکمیت الهی اظهار کرد: این انقلاب بود که توانست در کمتر از نیم قرن از عمر خود به اقتداری دست پیدا کند که حکومت نامشروعی که با حمایت همه کشورهای اروپایی و آمریکایی ایجاد شده بود و داعیه از نیل تا فرات را داشت و برای خود هماوردی نمی‌دید را این گونه موشک باران کند.سردار قریشی اظهار کرد: کشور ما در سال آخر حکومت پهلوی از هر حیث کشوری وابسته بود، از لحاظ پزشکی توان تولید هیچ دارو و یا امکانات پزشکی را نداشت، از لحاظ علمی بسیار عقب مانده بود، از لحاظ نظامی حتی توان تولید فشنگ ژ۳ را نداشت و ستاد کل آن استقلال در تصمیم‌گیری بدون اذن آمریکایی‌ها را نداشت، از لحاظ عمرانی حتی دانش احداث سیلو را نداشت و در همه زمینه‌ها وابسته و ضعیف بود اما بعد از انقلاب در همه زمینه‌ها رشد کرد.جانشین رئیس سازمان بسیج مستضعفین گفت: مردم با حمایت از انقلاب و هشت سال جان‌فشانی در دفاع مقدس و مقاومت ۴۵ ساله در برابر استکبار جهانی کشور را به مملکتی پیشرو و جزء چند کشور برتر دنیا تبدیل کردند که ۹۷ درصد از داروهای مورد نیازش را خودش تولید می‌کند، در پزشکی جزء چند کشور برتر دنیا است و در منطقه حرف اول را می‌زند، از لحاظ علمی در هر عرصه‌ای جزء چند کشور برتر دنیا است، در حوزه عمرانی سومین کشور در احداث پروژه‌های بزرگ همچون سدسازی است، در حوزه نظامی تولید کننده پیشرفته‌ترین تجهیزات نظامی دنیا و دارای نیروهای مسلحی مقتدر است.او اظهار کرد: انقلاب اسلامی علاوه بر این که خودش رشد کرد، تبدیل به الگویی برای سایر ملت‌ها شد تا خود را از زیر یوق استکبار رها کنند، همچون یمن که امروز به خار چشم ابرقدرت‌های جهان تبدیل شده است.
سردار قریشی افزود: استکبار جهانی رژیم صهیونیستی را در این منطقه ایجاد کرد تا هرگاه مسلمانان منافع استکبار را به خطر انداختند آن‌ها را سرکوب کند که در ماجرای جمال عبدالناصر و بستن کانال سوئز کارکرد رژیم صهیونیستی را دیدیم اما امروز مردم فلسطین با الگوگیری از فرهنگ مقاومت انقلاب اسلامی ایران در مقابل این رژیم ایستادند و آن را به عجز واداشته‌اند.جانشین رئیس سازمان بسیج مستضعفین عنوان کرد: اکنون هر روز در کرانه باختری که تحت تصرف رژیم سفّاک صهیونیستی است عملیات انجام می‌شود، غزه بعد از شش ماه مقاومت مردم این منطقه به قتلگاه صهیونیست‌ها تبدیل شده است در حالی که رژیم صهیونیستی به هیچ یک از اهداف خود در حمله به غزه دست پیدا نکرد.وی اظهارداشت: رژیم صهیونیستی گمان می‌کرد با حمله به کنسولگری ایران و وارد کردن ایران به جنگ، جنگی جهانی را به راه خواهد انداخت و خود را از باتلاقی که در آن فرو رفته است نجات خواهد داد اما مدیریت انقلاب اسلامی ایران کار را به گونه‌ای پیش برد که ضمن نمایش اقتدار ایران اسلامی، رژیم صهیونیستی بیشتر تحت فشار قرار گرفت و در جهان منزوی‌تر شد.سردار قریشی حمله مستقیم نظامی ایران به رژیم صهیونیستی که تحت حمایت حکومت‌های قدرتمند جهان است و هدف قرار دادن یکی از تحت حفاظت‌ترین پایگاههای این رژیم را یک شاهکار نظامی عنوان کرد و گفت: ایران پهپادهای خود را از مرکز کشور به سمت اراضی اشغالی ارسال کرد، این پهپادها چند هزار کیلومتر مسیر را ظرف مدت چند ساعت طی کردند، این حمله از قبل اعلام شده بود و آمریکایی‌ها، فرانسوی‌ها، برخی کشورهای دیگر و خود رژیم صهیونیستی سامانه‌های پدافندی خود را برای مقابله آماده کرده بودند، اما باز هم این پرنده‌ها پیشروی کردند و اهداف خود در سرزمین‌های اشغالی را محقق کردند تا جایی که این مسأله تحسین کارشناسان غربی را هم به همراه داشت.جانشین رئیس سازمان بسیج مستضعفین عاملی که باعث موفقیت و پیشرفت انقلاب اسلامی در نیم قرن گذشته شده است را عامل معنوی و معرفت و اعتقاد راسخ دانست و گفت: زمانی که یک رزمنده با انگیزه الهی به خط می‌زند دیگر هیچ چیز در دل او ترس و هراس نیانداخته لذا مسیر را تا انتها طی می‌کند. کد خبر 847623 منبع: فارس برچسب‌ها اسرائیل رژيم صهيونيستى ایالات متحده آمریکا فلسطین
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است